fbpx

Problemy ze słuchem – jak zapobiegać i przeciwdziałać?

  Słuch to jeden z najważniejszych ludzkich zmysłów. Jego prawidłowe działanie gwarantuje nam sprawne funkcjonowanie w społeczeństwie, dzięki odbieraniu i

 

Słuch to jeden z najważniejszych ludzkich zmysłów. Jego prawidłowe działanie gwarantuje nam sprawne funkcjonowanie w społeczeństwie, dzięki odbieraniu i właściwej interpretacji sygnałów z otoczenia. Niestety, o wyjątkowym znaczeniu słuchu przekonujemy się zazwyczaj dopiero wtedy, gdy zaczynamy niedosłyszeć. W tym artykule dowiesz się, jak rozpoznać pierwsze symptomy problemów ze słuchem.

Jak działa słuch

Ludzki słuch stanowi skomplikowany mechanizm, złożony z ucha zewnętrznego, środkowego i wewnętrznego, dzięki któremu możemy odbierać z otoczenia dźwięki o bardzo różnym natężeniu i różnej częstotliwości – od najcichszego powiewu po hałas tworzony przez silniki odrzutowców. Za wychwytywanie fal dźwiękowych odpowiedzialne jest ucho zewnętrzne, ogniskujące zebrane informacje i przekazujące je do kanału słuchowego, którym docierają do błony bębenkowej i powodują, że zaczyna ona drgać. Spowodowane tym sposobem wibracje wprawiają w ruch kosteczki łączące bębenek z uchem środkowym (młoteczek, kowadełko i strzemiączko), które wzmacniają energię dźwięków i dostarczają je do ślimaka, znajdującego się w uchu wewnętrznym. Ślimak wypełniony jest cieczą, w której zanurzone są rzęski komórek słuchowych, generujące – pod wpływem impulsów mechanicznych – impulsy elektryczne, odbierane przez nerw słuchowy i dostarczane do mózgu, gdzie są interpretowane jako dźwięki.

Sprawnie funkcjonujący słuch posiada trzy podstawowe cechy, dzięki którym dźwięk docierający do mózgu ma prawidłowe natężenie i jest precyzyjny, tym samym jego jakość jest wysoka. Są to: duża rozdzielczość czasowa, selektywność i zdolność słyszenia przestrzennego. Dzięki dużej rozdzielczości czasowej jesteśmy w stanie odbierać szybkie zmiany następujące w sygnałach, na przykład w mowie. Zdolność słyszenia selektywnego pozwala na wychwytywanie konkretnego dźwięku, który nas interesuje, spośród innych. Jest to umiejętność bardzo przydatna na przykład podczas rozmowy toczonej w gwarnym pomieszczeniu, dzięki niej możemy skupić się na naszym rozmówcy, pomijając inne sygnały z otoczenia. Z kolei zdolność słyszenia przestrzennego pozwala na precyzyjne określenie źródła dźwięku w przestrzeni. Nieprawidłowo funkcjonujący słuch zazwyczaj nie zapewnia tych zdolności, przez co dźwięk docierający do mózgu ma niższą jakość i pojawiają się problemy z jego prawidłową interpretacją.

Pierwsze symptomy problemów ze słuchem

Problemy ze słuchem zazwyczaj pojawiają się stopniowo i rozwijają przez lata, z wyjątkiem nagłej głuchoty, o której mowa w osobnym rozdziale. Z tego powodu pierwsze symptomy problemów ze słuchem są zazwyczaj niezauważalne. Bardzo często dotyczą podstawowych cech słuchu. Utrata zdolności słyszenia selektywnego powoduje, że coraz trudniej jest się skupić na rozmowie z jedną osobą, zwłaszcza w pomieszczeniach, w których jest dużo innych dźwięków, tym samym coraz trudniej zrozumieć swojego rozmówcę. Osobie, która traci tę zdolność może się wydawać, że inni mówią niewyraźnie, bełkoczą. Dotyczy to w pierwszej kolejności rozmów z kobietami i dziećmi, gdyż tracąc słuch, początkowo gorzej słyszymy tony wysokie. Ubytek w zakresie słyszenia tonów niskich pojawia się jako kolejny symptom rozwijających się problemów ze słuchem. Wyraźnym symptomem postępującej utraty słuchu jest również kłopot ze zrozumieniem rozmów telefonicznych – słyszymy lepiej, kiedy widzimy osobę mówiącą do nas. Pierwsze objawy problemów ze słuchem dotyczą zatem nie pogorszenia słyszenia w ogóle, ale pogorszenia jakości w odbiorze dźwięków. Niedosłyszenie jest zazwyczaj kolejnym objawem. To w tym okresie zaczynamy głośniej słuchać radia i telewizora, pomimo uwag pozostałych domowników, że odbiornik ustawiony jest za głośno. W tym czasie mogą wystąpić szumy w uszach, zawroty głowy i związana z nimi dezorientacja. Objawy te są już zazwyczaj na tyle uporczywe, że skłaniają do wizyty u specjalisty. Niestety, stopień ubytku słuchu jest już najczęściej znaczny, dlatego warto sięgnąć po pomoc wcześniej, przy pierwszych symptomach rozwijającej się głuchoty, czyli przy problemach:

  • ze zrozumieniem rozmówców, nawet jeśli dotyczy to tylko określonej grupy osób, np. kobiet i dzieci;
  • z prowadzeniem rozmów w gwarnych pomieszczeniach, np. na przyjęciach czy w restauracji;
  • z prowadzeniem rozmów telefonicznych;
  • z dosłyszeniem dźwięków, które dawniej były słyszalne, np. głośniejsze ustawianie telewizora czy radia;
  • z rozmowami w ogóle, gdyż wymagają one dużego skupienia słuchowego;
  • ze zrozumieniem osób, których się nie widzi.

Stopnie niedosłuchu

Stopień ubytku słuchu mierzy się audiometrem klinicznym, a jego wartość wyrażana jest w decybelach (dB). Osoby ze sprawnie funkcjonującym słuchem odbierają dźwięki na poziomie od 0 do 120 dB. Konwersacja prowadzona w zwykłych warunkach waha się w przedziale od 60 do 64 dB. Głębokość niedosłuchu zależy od tego, jak głośny musi być dźwięk, aby badany był w stanie go usłyszeć. Jest to tak zwany poziom progowy – im jest wyższy, tym stopień niedosłuchu określa się jako głębszy. Niekiedy stopień ubytku słuchu jest zależny także od częstotliwości dźwięku – sygnały odbierane jako niskie, „basowe” charakteryzują się niską częstotliwością, z kolei sygnały rejestrowane jako dźwięki wysokie są wysokoczęstotliwościowe. Nierzadko mniejszy niedosłuch obserwowany jest dla dźwięków niskich, większy natomiast dla sygnałów wysokich.

W klasyfikacji ogólnie przyjętej mówi się o czterech stopniach niedosłuchu: małym, średnim, dużym i głębokim. Przy niedosłuchu małym poziom progowy wynosi 20-40 dB, przy średnim – 41-65 dB, przy dużym – 65-90 dB, z kolei o głębokim niedosłuchu mówimy, gdy poziom progowy u badanego jest wyższy niż 91 dB, czyli przeprowadzenie normalnej rozmowy z osobą cierpiącą na głęboki niedosłuch nie jest możliwe.

Nagła głuchota – przyczyny

Nagła głuchota to upośledzenie, które rozwija się lawinowo – w ciągu kilku godzin. Może być też stwierdzone zaraz po przebudzeniu, dotyczy obu uszu lub tylko jednego. Jej przyczyny są inne niż w przypadku stopniowej utraty słuchu. Nagła głuchota może mieć pochodzenie idiopatyczne, czyli bardzo trudne do konkretnego zdiagnozowania, lub autoimmunologiczne, czyli być związana z nieprawidłową pracą układu odpornościowego. Niekiedy jest też powiązana z ostrym zatkaniem naczyń ucha wewnętrznego bądź przyjmowaniem leków ototoksycznych. W tym ostatnim przypadku nagła utrata słuchu może wystąpić nawet w pierwszym dniu przyjmowania leków, zwłaszcza gdy pacjent stosuje je niezgodnie z instrukcją lekarza lub – co gorsza – przedawkuje.

Często upośledzenie słuchu powodowane jest przez zakażenia wirusowe (np. wirus opryszczki zwykłej) lub ostre zakażenia bakteryjne, jak ostre zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie ślinianek przyusznych o pochodzeniu epidemicznym (tzw. świnka), borelioza, półpasiec. W takim przypadku utrata słuchu może wystąpić w trakcie trwania choroby, zwłaszcza w fazie ostrej, lub po jej zakończeniu.

Innymi przyczynami nagłej utraty słuchu są urazy – głowy bądź ucha. W przypadku urazu głowy zazwyczaj upośledzenie słuchowe jest powiązane ze złamaniem kości skroniowej lub też silnym wstrząśnieniem mózgu, którego konsekwencją jest uszkodzenie ślimaka usznego. Uraz ucha może być spowodowany nadmiernym ciśnieniem lub gwałtownym wysiłkiem. Do urazów ciśnieniowych (tzw. barotrauma) może dojść podczas nurkowania na dużych głębokościach. Gwałtowny wysiłek z kolei może spowodować wytworzenie się przetoki okołochłonnej pomiędzy uchem środkowych a wewnętrznym, w wyniku czego dochodzi do utraty słuchu. U niektórych osób przetoka ta występuje naturalnie i doprowadza do nagłej głuchoty samoistnie, na skutek urazów lub pod wpływem dużego ciśnienia otoczenia.

Niekiedy nagła głuchota jest inicjalnym symptomem schorzeń, które zazwyczaj objawiają się w odmiennym sposób. Mowa tu o takich chorobach, jak nerwiak nerwu słuchowego, udar móżdżkowy, stwardnienie rozsiane, choroba Meniere’a, zakażenie kiłowe (u osób będących nosicielami wirusa HIV), zaburzenia autoimmunologiczne (np. zespół Cogana, różne postaci zapalenia naczyń) czy – rzadziej – zaburzenia hematologiczne, takie jak pewne postacie białaczki, makroglobulinemia Waldenströma czy sierpowatokrwinkowość.

Nagłą utrata słuchu w każdym przypadku jest bardzo poważną dysfunkcją i musi być jak najszybciej skonsultowana z lekarzem. Osoba cierpiąca na takie zaburzenie powinna przejść szereg specjalistycznych badań, mających na celu ustalenie rzeczywistej przyczyny.

Przyczyny stopniowej utraty słuchu

Problemy ze słuchem można podzielić na kłopoty z systemem przewodzeniowym (głuchota przewodzeniowa) i odbiorczym (głuchota odbiorcza). Niekiedy występuje mieszane uszkodzenie słuchu.

Głuchota przewodzeniowa powstaje na skutek zmian zachodzących w zewnętrznym przewodzie słuchowym – w obrębie błony bębenkowej albo ucha środkowego. Zmiany te utrudniają transmisję dźwięku do ucha środkowego. Przyczyny mogą być różne, takie jak zatkanie zewnętrznej części przewodu słuchowego przez woskowinę (tzw. korek woskowy), ciało obce czy – rzadziej – guz (w tym ostatnim przypadku charakterystyczna jest głuchota jednostronna). Głuchotę przewodzeniową mogą wywołać także zapalenia: ucha zewnętrznego lub – częściej – ucha środkowego (ostre, wysiękowe lub przewlekłe). Wszystkie odmiany zapalenia ucha środkowego objawiają się dotkliwym bólem, a niekiedy także wysiękiem z ucha, choroba wymaga interwencji lekarskiej, gdyż nieleczona może prowadzić do trwałej głuchoty. Innymi przyczynami tego rodzaju problemów ze słuchem są urazy ucha, dotyczące zazwyczaj błony bębenkowej, lub otoskleroza, czyli dysfunkcja dotycząca kosteczek słuchowych, sprawiająca, że stają się one twarde i nieelastyczne, tym samym ich praca jest nieefektywna. Otoskleroza może się pojawić jako powikłanie po przebytej ciąży. Przewodzeniowe uszkodzenia słuchu zazwyczaj mają charakter przejściowy i można je usunąć dzięki interwencji medycznej. W rzadkich przypadkach głuchota przewodzeniowa wymaga korekcji słuchu za pomocą aparatu słuchowego.

Głuchota odbiorcza związana jest ze zmianami powstającymi w uchu wewnętrznym (głuchota czuciowa) lub uszkodzeniami nerwu słuchowego (głuchota neuropochodna). W tym ostatnim przypadku niedosłuch może być spowodowany poważnymi schorzeniami w obrębie układu nerwowego, takimi jak guzy kąta mostowo-móżdżkowego czy choroby demielinizacyjne, jak stwardnienie rozsiane. Choroby te mogą zagrażać życiu, dlatego też wymagają specjalistycznego leczenia. W większości jednak przypadków głuchota odbiorcza ma charakter czuciowy, czyli związana jest ze zmianami zachodzącymi w uchu wewnętrznym. Zmiany te mogą być co prawda powodowane przez choroby genetyczne, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, reumatoidalne zapalenie stawów czy też stwardnienie zanikowe boczne, jednak częściej są wynikiem zaniku komórek słuchowych w ślimaku, co jest związane z wiekiem – jest to przyczyna około 90% wszystkich problemów ze słuchem. Interwencja medyczna w tym przypadku jest zazwyczaj nieskuteczna, jednak z pomocą przychodzą aparaty słuchowe, które – odpowiednio korygując słuch – przywracają zdolność prawidłowego odbioru dźwięków z otoczenia. Innymi przyczynami tego typu problemów ze słuchem mogą być urazy ucha lub głowy, ekspozycja na silne dźwięki lub zbyt wysokie ciśnienie, na przykład w przypadku nurkowania głębinowego.

Jak dbać o słuch

Słuch to bardzo ważny zmysł ludzki, aby móc się nim cieszyć przez długie lata, należy w odpowiedni sposób o niego dbać, chroniąc go przed długotrwałą ekspozycją na hałas. Nie zawsze jest to zadanie proste, zwłaszcza gdy pracujemy w miejscu, gdzie natężenie hałasu jest duże lub – co jeszcze gorsze – mieszkamy w takim miejscu. W tym ostatnim przypadku warto rozważyć zmianę miejsca zamieszkania. Natomiast w przypadku pracy w warunkach szkodliwych dla słuchu, należy pomyśleć o ochronnikach słuchu, takich jak nauszniki przeciwhałasowe. Ochronniki te warto używać także w innych miejscach, w których natężenie hałasu jest znaczne, na przykład na koncertach czy w klubach muzycznych – w tym przypadku dobrym rozwiązaniem będą dyskretne wkładki przeciwhałasowe. Ochronniki słuchu można zakupić w placówkach specjalizujących w profesjonalnej diagnostyce słuchu. Natomiast słuchając muzyki lub oglądając telewizję, należy ustawiać najniższą głośność, którą dobrze słyszymy. Nie wolno zbyt często przesadzać z decybelami, słuchając płyty ulubionego zespołu – narażamy w ten sposób jeden z najcenniejszych zmysłów. Lepiej unikać także słuchawek, zwłaszcza tych dokanałowych, które są bardzo szkodliwe dla naszego słuchu.

Odpowiednio traktowany słuch odwdzięczy się długotrwałą zdolnością do prawidłowego odbierania, przewodzenia i interpretowania dźwięków z otoczenia, dzięki czemu dłużej będziemy mogli się cieszyć wysokim poczuciem życiowego komfortu.

Gdzie szukać pomocy

Jeśli zauważasz u siebie problemy ze słuchem lub osoby z twojego otoczenia informują cię, że w ostatnich czasach coraz głośniej nastawiasz radio lub telewizor, poszukaj pomocy w placówkach zajmujących się profesjonalną diagnostyką słuchu. W całym kraju jest obecnie dużo takich poradni, więc uzyskanie pomocy w przypadku problemów ze słuchem nie jest już tak trudne, jak jeszcze kilkanaście lat temu. Pierwszym krokiem w postawieniu dobrej diagnozy jest przeprowadzenie badania audiometrem klinicznym, dzięki czemu będzie można ustalić stopień występującego ubytku słuchu, a także jego przyczynę. W rzadkich przypadkach konieczna jest konsultacja medyczna – tylko wtedy, gdy utrata słuchu ma charakter nerwopochodny lub jest spowodowana chorobą przewlekłą. W większości przypadków problemy ze słuchem mają charakter odbiorczy czuciowy, a przeciwdziałanie im polega na doborze odpowiedniego aparatu słuchowego. Wybór aparatów słuchowych jest obecnie bardzo szeroki i obejmuje zarówno rozwiązania najprostsze, jak i zaawansowane technologicznie aparaty, do których można podłączać dodatkowe urządzenia FM. Podczas pierwszej wizyty specjalista przeprowadzający badania dokonuje diagnozy występujących problemów i prezentuje odpowiednie do stwierdzonego ubytku słuchu rozwiązania. Decydując się na zakup aparatu słuchowego, pamiętaj, że możesz uzyskać na ten cel dofinansowanie z Narodowego Funduszu Zdrowia. Pierwsza wizyta w placówce jest zazwyczaj bezpłatna. Warto się więc zdecydować na nią jak najszybciej.

Nie należy długo zwlekać z rozwiązaniem problemów ze słuchem, gdyż w tym przypadku czas działa na naszą niekorzyść, ponieważ głuchota stopniowo postępuje. Decydując się na pomoc specjalistyczną, możesz zatrzymać postęp niedosłuchu, a wybierając odpowiednie urządzenie wspomagające słuch, odzyskasz dawną zdolność słyszenia.

Słuch to jeden z najcenniejszych zmysłów, jaki posiadamy, warto o tym pamiętać i dbać o niego na co dzień, nie narażając się zbyt często na duży hałas czy też nie nadużywając słuchawek dokanałowych. W przypadku wystąpienia problemów ze słuchem, należy je jak najszybciej skonsultować z odpowiednim specjalistą, zwłaszcza kiedy problemy te mają charakter nagły, gdyż wówczas konieczne jest szybkie ustalenie ich przyczyny.

Komentarze (0)

Bernafon Viron 9

Pierwszy aparat słuchowy True Environment Processing firmy Bernafon pozwala użytkownikom zanurzyć się w naturalnym środowisku dźwiękowym i doświadczać dźwięków, które lepiej oddają rzeczywistość. Aparaty polecane ze względu na:

Dźwięk

Mowa

Komfort słyszenia

Styl

Czytaj więcej Bernafon Viron 9