Chociaż sama nazwa brzmi na wskroś enigmatycznie, to definicja tego terminu jest jasna, klarowna i pozwala lepiej zrozumieć ogromne znaczenie w procesie kształtowania się mowy wśród dzieci. Słuch fonematyczny (nazywany niekiedy słuchem fonemowym) to – najkrócej rzecz ujmując – zdolność naszego słuchu do rozróżniania mowy. Wciąż niejasne? Dzięki wykształconemu słuchowi fonematycznemu nasze dziecko jest w stanie odróżnić głoskę „ś” od „s”.
Rozwój słuchu fonematycznego
Małżeństwa przygotowujące się do macierzyństwa często słyszą, że bardzo ważne jest mówienie do noworodka w każdym możliwym momencie i jak najczęściej. Porady te mają właśnie związek z kształceniem się słuchu fonematycznego. Zdolności tej nie nabywamy wraz z narodzinami, musimy się jej nauczyć, czyli ją w sobie wykształcić.
Im więcej wyrazów przyswaja słuch dziecka, tym lepiej i szybciej kształtuje się słuch fonematyczny. Nie rozwija się on w pierwszych miesiącach życia – jego pełne ukształtowanie zajmuje kilka lat, dlatego ważne jest, aby systematycznie rozwijać te zdolności u dzieci. Rozwój słuchu fonematycznego równa się rozwojowi mowy.
Nie słyszysz, nie mówisz
Organizm człowieka różnicuje fonemy. Z racji tego, że jest je w stanie za pomocą narządu słuchu prawidłowo wychwycić, jest je też w stanie odpowiednio wypowiedzieć za pomocą głosek. Dziecko najpierw, słysząc mowę, ma problemy z jej zdiagnozowaniem i rozróżnieniem. Potem następuje etap, w którym dziecko różnicuje już pewne fonemy, nawet jeśli nie posługuje się jeszcze poprawną wymową. Wiek przedszkolny to ważny czas w życiu dziecka, ponieważ w tym wieku wymowa staje się już zrozumiała dla odbiorcy. Przynajmniej taka powinna być przy jego prawidłowym rozwoju.
Przeczytaj o badaniach słuchu u noworodków
Problemy z odpowiednim rozróżnianiem fonemów mogą prowadzić do wielu utrudnień w rozwoju mowy, a także czytania czy pisania. Głównie może tu występować problem dotyczący mowy – jej odbioru, doborze słów, trudności w składaniu zdań czy całych wypowiedzi. Problem może sięgnąć także ogólnej nauki i szybkości rozwoju.
Słuch fizyczny i słuch fonematyczny
Te dwa terminy są ze sobą ściśle powiązane. Nie ma dobrego słuchu fonematycznego bez słuchu fizycznego. Jest to po prostu niemożliwe. Dlatego też w kilku poprzednich artykułach pisaliśmy, że jednym z sygnałów mówiących o możliwym niedosłuchu jest problem z rozumieniem i formowaniem (czy też opóźnieniem w rozwoju) mowy. U noworodków przeprowadza się już przesiewowe badania słuchu, dlatego też wrodzone wady słuchu są wykrywane zaraz po narodzinach. Ewentualne problemy z mową mogą być skutkiem niedosłuchów powstałych po narodzinach, np. w efekcie przebytych infekcji.
Dlatego też również wśród dzieci ważne jest przeprowadzanie cyklicznych badań słuchu, nawet wtedy gdy badania przesiewowe nie wykazały niczego niepokojącego. Kształtowanie się słuchu i mowy, a co za tym idzie: pisania i czytania, jest kluczowy dla rozwoju naszych pociech. Gdy zauważysz jakieś objawy, warto udać się do protetyka, który zbada słuch twojego dziecka i zaproponuje ewentualne leczenie.
