Procesy odpowiedzialne za prawidłowe przetwarzanie słuchowe opierają się na lokalizacji dźwięków, rozpoznaniu oraz rozróżnieniu ich cech. Dzięki nim odbieramy podobieństwa i różnice pomiędzy konkretnymi dźwiękami. Pozwalają także na wychwycenie aspektów czasowych, a także integrację i porządkowanie w czasie zarejestrowanych przez nas dźwięków. Jeżeli ośrodkowe przetwarzanie słuchu funkcjonuje u nas prawidłowo, możemy odbierać dany sygnał dźwiękowy również na tle innych bodźców, które mogą go zagłuszać – usłyszymy np. muzykę w pokoju wypełnionym hałaśliwymi rozmowami. Kiedy mówimy o zaburzeniach tego procesu?
Czym jest przetwarzanie słuchowe?
Nie trzeba nikomu przypominać, że narządem słuchu jest ucho – to właśnie ono odpowiada za odbiór dźwięków z otoczenia. Jednak tak naprawdę procesy odpowiedzialne za słyszenie rozgrywają się w naszym mózgu – a konkretnie w ośrodkach słuchu, gdzie na poziomie centralnym dokonuje się interpretacja wszystkich bodźców dźwiękowych.
Kiedy proces przetwarzania słuchowego przebiega prawidłowo, to znaczy, że nasz układ słuchowy wykrył jakiś dźwięk, a następnie mózg poprawnie go zinterpretował. To, co nasz ośrodkowy układ nerwowy zrobi z tym impulsem i w jaki sposób go wykorzysta, przekłada się na funkcje słuchowe, m.in.:
- Recepcja dźwięków – sygnał dźwiękowy jest odbierany
- Lokalizacja – potrafimy wskazać np. z którego miejsca w otoczeniu dźwięk pochodzi
- Pamięć słuchowa – dany dźwięk przywołuje zapamiętane wyobrażenie lub rejestrujemy nowe
- Semantyzacja (asocjacja) – łączymy dźwięk z jego znaczeniem, lub tworzymy nowe spostrzeżenie
- Różnicowanie – rozróżniamy dźwięki według ich częstotliwości, natężeniu i długości
Funkcje słuchowe kształtują się i rozwijają już w okresie prenatalnym. Umożliwiają dziecku coraz lepsze poznawanie otaczającego go świata. Jeżeli jednak któryś z tych procesów nie przebiega prawidłowo, mówimy o zaburzeniach przetwarzania słuchowego.
Objawy zaburzeń przetwarzania słuchowego
O tego typu zaburzeniach mówimy wtedy, gdy sam narząd słuchu funkcjonuje poprawnie, natomiast sygnały dźwiękowe są przetwarzane nieprawidłowo przez centralny układ nerwowy. Z tego powodu zaburzenia przetwarzania słuchowego (APD lub CAPD) nazywa się także niedosłuchem centralnym. Mogą one współwystępować z innymi zaburzeniami, np. dysleksją, czy zespołem nadpobudliwości psychoruchowej. W efekcie, u dziecka można zaobserwować kilka widocznych objawów.
- Wrażenie, że dziecko słucha, ale nie słyszy – odbiera komunikat, ale nie rozpoznaje jego treści.
- W związku z powyższym, wykazuje problemy ze zrozumieniem np. bardziej skomplikowanego zdania.
- Wykazuje nadwrażliwość na dźwięki, odczuwa duże zmęczenie hałasem, mogą występować bóle głowy.
- Wychwytuje z otoczenia nieistotne dźwięki (np. szmery), które bardzo zajmują jego uwagę i powodują rozproszenie koncentracji na zadaniach.
- Wykazuje trudności z czytaniem, może wystąpić dysleksja lub dysgrafia.
- W rozmowach często pojawia się brak zainteresowania treścią wypowiedzi rozmówcy, cała uwaga jest natomiast skupiana na samym jego głosie.
- Dzieci z CAPD mają również wyraźny problem ze śpiewem oraz nauką języków obcych, ponieważ posiadają zauważalnie słabszą pamięć słuchową.
Jak wykryć zaburzenie przetwarzania słuchowego?
Aby zaburzenie zostało w pełni wykryte, należy równolegle wykonać badania zarówno samego narządu słuchu, jak i układu nerwowego. Pomocne będą badania psychologiczne, a także np. audiometria tonalna, otoemisja akustyczna, czy badanie centralnych zaburzeń przetwarzania słuchowego.
Kiedy zaburzenie zostanie zweryfikowane, będzie można podjąć decyzję o doborze odpowiedniego programu terapeutycznego lub treningu słuchowego – polskie placówki proponują np. trening opierający się na metodzie Tomatisa, czy Warnkego, a także wiele innych rodzajów terapii.
Jeżeli równolegle zostanie zdiagnozowany również problem na poziomie narządu słuchu, dobrym pomysłem będzie wzmocnienia słuchu za pomocą aparatu słuchowego. Urządzenie można ustawić w taki sposób, aby np. wyeliminować rozpraszające w tle dźwięki, co umożliwi skupienie uwagi na komunikatach werbalnych i ułatwi komunikację.
Bibliografia
Kurkowski Z. M., Rozwój funkcji słuchowych u małego dziecka, Audiofonologia Tom XXI 2002
Kruczyńska-Werner A., Centralne zaburzenia przetwarzania słuchowego – aktualne możliwości terapii dostępne w Polsce, Zakład Logopedii i Językoznawstwa Stosowanego Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie
