fbpx

Niedosłuch – jak z nim żyć

  Niedosłuch to zaburzenie, na które cierpi obecnie coraz więcej osób. Niestety, nadal często traktuje się je jako temat tabu,

 

Niedosłuch to zaburzenie, na które cierpi obecnie coraz więcej osób. Niestety, nadal często traktuje się je jako temat tabu, a co za tym idzie – osoby zmagające się z niedosłuchem marginalizują swój problem i nie szukają pomocy. Tymczasem słuch to jeden z naszych najważniejszych zmysłów i jednocześnie jeden z najbardziej skomplikowanych układów ludzkiego organizmu.

Tajemnica słuchu

Sprawnie funkcjonujący ludzki słuch daje możliwość odbioru i prawidłowej interpretacji bardzo zróżnicowanych – zarówno pod względem natężenia, jak i częstotliwości – dźwięków. Dzięki temu jesteśmy w stanie rejestrować sygnały wysokie i niskie na poziomie od 0 do 120 decybeli (dB), czyli od powiewu powietrza po hałas tworzony na przykład przez silnik pracującej kosiarki. Zdolność słyszenia przestrzennego umożliwia bezproblemowe porozumiewanie się z innymi bez konieczności angażowania zmysłu wzroku, jak dzieje się to podczas rozmowy telefonicznej. Umiejętność słyszenia selektywnego, którą również gwarantuje nam sprawnie działający słuch, sprawia, że możemy rozmawiać w pomieszczeniu, w którym jest dużo różnych dźwięków, skupiając się wyłącznie na prowadzonej dyskusji, na przykład w restauracji czy podczas przyjęcia. Z kolei duża rozdzielczość czasowa słuchu sprawia, że odbieramy szybkie zmiany następujące w sygnałach, między innymi w mowie ludzkiej. Jest to możliwe dzięki skomplikowanemu układowi przewodzeniowo-odbiorczemu, tworzonemu przez ucho zewnętrzne, środkowe i wewnętrzne połączone z ósmym nerwem czaszkowym, który nosi nazwę nerwu słuchowego.

Ucho zewnętrzne odpowiada za zbieranie fal dźwiękowych oraz ich przekazanie do kanału słuchowego, którym docierają do błony bębenkowej i swoimi wibracjami wprawiają ją w ruch drgający. Następnie ruch ten przejmują kosteczki słuchowe, łączące błonę bębenkową z uchem środkowym, są to: młoteczek, kowadełko i strzemiączko. Kosteczki te wzmacniają dźwięk i przekazują go do owalnego otworu ślimaka, znajdującego się w uchu wewnętrznym. Ślimak wypełniony jest cieczą, w której są zanurzone rzęski komórek słuchowych. Przechodząca przez ucho środkowe fala akustyczna pobudza w sposób mechaniczny rzęski, które pod wpływem tego sygnału wytwarzają impulsy elektryczne docierające do nerwu słuchowego, a tym samym do mózgu, gdzie są interpretowane jako konkretny dźwięk. Układ przewodzeniowy obejmuje ucho zewnętrzne, błonę bębenkową oraz ucho środkowe, z kolei układ odbiorczy – ucho wewnętrzne i nerw słuchowy. Problemy ze słuchem pojawiają, kiedy jeden z tych elementów lub kilka jednocześnie zaczynają działać dysfunkcyjnie.

Czym jest niedosłuch

Niedosłuch to ubytek słuchu objawiający się obniżeniem czułości na dźwięki ciche oraz zaburzeniami w zakresie podstawowych cech słuchu – zdolności do słyszenia przestrzennego i selektywnego. W związku z tym osoby cierpiące na niedosłuch mają problem ze zrozumieniem mowy innych, zwłaszcza jeśli ich nie widzą, a więc na przykład w przypadku rozmowy telefonicznej. Może pojawić się także kłopot z rozumieniem mowy określonej grupy nadawców, zwłaszcza kobiet i dzieci, gdyż niedosłuch dotyczy często dźwięków wysokich. Jest to zaburzenie najczęściej o charakterze trwałym, wyłączając przypadki, w których niedosłuch występuje jako powikłanie po przebytych chorobach lub jako ich symptom. Jednakże w 90% problemy ze słuchem są związane z wiekiem, a ich bezpośrednią przyczyną jest zanik komórek słuchowych w ślimaku. Leczenie w takim przypadku ma charakter przyczynowy i polega na doborze odpowiedniego aparatu słuchowego. Szacuje się, że w grupie osób powyżej 75. roku życia odsetek osób niedosłyszących wynosi około 35%, między 65. a 74. rokiem życia – 23%, w przedziale od 45 do 64 lat – 14%, od 19. do 44. roku życia – 4,5-5%, wśród dzieci i nastolatków do 18. roku życia – 5%, a wśród niemowląt – 2-3%. Niedosłuch u noworodków ma charakter wrodzony. Stosunkowo wysoki odsetek osób młodych cierpiących na niedosłuch często spowodowany niewłaściwymi przyzwyczajeniami, jak głośne słuchanie muzyki, przebywanie w miejscach, gdzie panuje hałas, na przykład w klubach muzycznych, oraz nadmierne używanie słuchawek dokanałowych. Inne przyczyny niedosłuchu to urazy ucha lub głowy oraz choroby.

Rodzaje i stopnie niedosłuchu

Ze względu na lokalizację problemów występujących w układzie słuchowym mówi się o niedosłuchu przewodzeniowym, odbiorczym, mieszanym lub centralnym. Niedosłuch przewodzeniowy dotyczy zmian w obrębie zewnętrznego przewodu słuchowego, błony bębenkowej lub ucha środkowego. Zmiany te najczęściej mają charakter przejściowy, a ich najczęstszą przyczyną jest zatkanie przewodu słuchowego woskowiną (tzw. korek woskowy) lub ciałem obcym, a także uszkodzenie błony bębenkowej, rzadko przyczyną zatkania jest guz – w tym przypadku charakterystyczna jest głuchota jednostronna. Innymi przyczynami mogą być zapalenia – ucha zewnętrznego lub środkowego (ostre, wysiękowe bądź przewlekłe), a także otoskleroza, czyli dysfunkcja kosteczek słuchowych, która może się pojawić u młodych matek. Niedosłuch przewodzeniowy powoduje ubytek słuchu nawet do 60 dB.

Niedosłuch odbiorczy powstaje na skutek dysfunkcji rozwijających się w uchu wewnętrznym (głuchota czuciowa) lub dotyczących nerwu słuchowego (głuchota neuropochodna). Głuchowa czuciowa zazwyczaj jest wynikiem zmian starczych w obrębie ślimaka (niedosłuch ślimakowy) i wymaga korekcji aparatem słuchowym. Innymi przyczynami mogą być choroby genetyczne, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, reumatoidalne zapalenie stawów, stwardnienie zanikowe boczne. Głuchota neuropochodna może być skutkiem zmian w I neuronie nerwu słuchowego (niedosłuch pozaślimakowy) lub schorzeń rozwijających się powyżej jąder ślimakowych, w obrębie od II neuronu ósmego nerwu czaszkowego po korę mózgową (niedosłuch ośrodkowy). Przyczynami w tym przypadku mogą być guzy kąta mostowo-móżdżkowego lub choroby demielinizacyjne, jak stwardnienie rozsiane. Są to poważne choroby, które wymagają odpowiedniej diagnozy i specjalistycznego leczenia. Niedosłuch odbiorczy, podobnie jak przewodzeniowy, może doprowadzić do ubytku 60 dB słuchu.

Niedosłuch mieszany ma charakter przewodzeniowo-odbiorczy i cechuje się współwystępowaniem w układzie słuchowym zmian zarówno w zewnętrznym przewodzie słuchowym, jak i uchu wewnętrznym. Osoby cierpiące na ten rodzaj schorzenia również mogą korygować swój słuch za pomocą aparatu słuchowego. Z kolei niedosłuch typu centralnego powstaje na skutek uszkodzeń komórek znajdujących się w mózgu.

Zaburzenia w obrębie słuchu rozwijają się stopniowo, przez długi czas, dlatego stopnie ubytku słuchu są różne, w początkowym okresie mogą być niezauważalne. Głębokość niedosłuchu w badaniu audiometrycznym wykazuje zależność od poziomu progowego, czyli najcichszego dźwięku słyszalnego dla badanego, mierzonego w decybelach. Im wyższy jest stopień progowy, tym niedosłuch określa się jako głębszy. Jako mały klasyfikuje się niedosłuch, przy którym stopień progowy wynosi od 20 do 40 dB. Przy zaburzeniu średnim – 41 do 65 dB, z kolei w przypadku niedosłuchu dużego stopień progowy wynosi od 65 do 90 dB, przy zaburzeniu głębokim dźwięk słyszalny dla badanego musi osiągnąć wartość powyżej 91 dB. Wynika z tego, iż przeprowadzenie rozmowy w normalnych warunkach przy dużym i głębokim niedosłuchu jest niemożliwe, gdyż mowa ludzka osiąga przeciętnie wartość od 60 do 64 dB. Stopień ubytku słuchu określa się także w stosunku do częstotliwości słyszalnych dźwięków. Często obserwuje się mniejszy niedosłuch dla sygnałów niskich (basowych) i większy przy dźwiękach o wysokiej częstotliwości.

Każdy rodzaj niedosłuchu wymaga przeprowadzenia profesjonalnego badania słuchu, dzięki któremu możliwe jest zdiagnozowanie rodzaju i przyczyny zaburzenia. Zwlekanie z wizytą u specjalisty sprzyja pogłębianiu się stopnia niedosłuchu.

Jak się pozbyć niedosłuchu

Najprostszą i najskuteczniejszą drogą do pozbycia się problemu niedosłuchu jest zgłoszenie się do poradni specjalizującej się w diagnozowaniu i leczeniu przyczynowym ubytków słuchu. Odpowiednie badania kliniczne pozwalają ustalić przyczynę, rodzaj i stopień niedosłuchu, a także ułatwiają wybór odpowiedniego do schorzenia i preferencji pacjenta urządzenia wspomagającego słyszenie. W przypadku niedosłuchu trwałego, spowodowanego zanikiem rzęsek słuchowych w ślimaku, związanego ze starzeniem się organizmu, aparat słuchowy to jedyny sposób na odzyskanie naturalnej sprawności słyszenia. Na szczęście jest to także sposób skuteczny, w przeciwieństwie do interwencji medycznej, która w tym przypadku nie jest konieczna ani nie przynosi efektów, gdyż zachodzących w organizmie procesów nie da się cofnąć. Jednakże odpowiednio dobrany aparat słuchowy może znacznie pomóc w przywróceniu prawidłowej zdolności słyszenia, jak również zahamować rozwój niedosłuchu.

Aparaty słuchowe odbierają fale dźwiękowe pochodzące z otoczenia za pomocą małego mikrofonu, następnie wzmacniają je przez zamontowany wzmacniacz i dostarczają wzmocniony dźwięk słuchawką do ucha. Wszystkie aparaty działają tak samo i spełniają te same funkcje. Różnią się natomiast stylem i zaawansowaniem technologicznym. Mimo iż każdy aparat słuchowy zapewnia od razu znaczną poprawę jakości słyszenia, warto wybrać urządzenie, które będzie dopasowane nie tylko do stwierdzonego ubytku słuchu, lecz także do indywidualnych preferencji użytkownika. Należy pamiętać, że jest to urządzenie niezwykle osobiste, dlatego bardzo ważne jest, aby aparat spełniał nasze oczekiwania, a przede wszystkim – aby jego użytkowanie nie sprawiało poczucia dyskomfortu. Wyróżnia się dwa podstawowe style aparatów słuchowych: zauszne oraz wewnątrzuszne.

Aparaty zauszne umiejscowione są za uchem. Cała elektronika umieszczona jest w obudowie, dostosowanej do ucha pacjenta, a dźwięk do kanału słuchowego dostarczany jest za pomocą specjalnej wkładki, która dopasowywana jest indywidualnie, a jej wielkość zależy od stopnia ubytku słuchu oraz kształtu i wielkości ucha pacjenta. Aparaty tego typu są odpowiednie do wszystkich rodzajów i stopni niedosłuchu. Ich wielkość pozwala na wyposażenie urządzenia w dodatkowe opcje, jak regulacja głośności czy przełącznik programów. Niewątpliwą zaletą tego typu aparatów słuchowych jest ich odporność na czynniki zewnętrzne oraz to, że eliminują zniekształcenia w mowie użytkownika, zapewniają również odpowiednią wentylację ucha. Najmniejsze są aparaty słuchowe zauszne z słuchawką w uchu (technologia RITE). Przy lekkim niedosłuchu ucho przy wyborze tej technologii jest w zasadzie całkowicie otwarte. Są to najbardziej dyskretne aparaty słuchowe.

Aparaty wewnątrzuszne umieszczane są wprost w kanale usznym. Model takiego urządzenia projektowany jest indywidualnie, gdyż musi być dopasowany do kształtu ucha pacjenta oraz zależy od stwierdzonego stopnia ubytku słuchu. Producenci aparatów wewnątrzusznych zazwyczaj oferują trzy rodzaje obudowy – pełną, półpełną oraz wewnątrzkanałową. Jest to dobre rozwiązanie w przypadku małego i średniego niedosłuchu, przy ubytku dużym lub głębokim wybór tego typu aparatu może okazać się niemożliwy. Urządzenia wewnątrzuszne nie sprawdzą się także w przypadku wąskiego kanału słuchowego, wycieków z ucha, w tym nadmiernego wycieku woskowiny, zniekształcenia małżowiny usznej oraz zbyt obficie owłosionego kanału słuchowego.

Cyfrowe aparaty słuchowe pozwalają na uzyskanie bardzo wysokiej jakości dźwięku. Obecna technologia zapewnia zdecydowanie większą kontrolę nad regulacją sygnałów niż było to możliwe w przypadku urządzeń analogowych. Aparaty cyfrowe są programowane w gabinecie protetycznym, co zapewnia bardzo indywidualne dopasowanie urządzenia do potrzeb i preferencji pacjenta. Umożliwiają także podłączenie dodatkowych systemów FM oraz wyposażenie urządzenia w specjalne opcje, takie jak mikrofony kierunkowe, różne programy słuchowe, bezpośrednie złącza audio, funkcje automatyczne, pilot zdalnego sterowania, a także cewka telefoniczna czy bluetooth. Zaawansowanie technologiczne nie jest zależne od wybranego stylu aparatu słuchowego. Na rynku są dostępne zarówno aparaty zauszne, zauszne z słuchawką (RITE) oraz wewnątrzuszne z różnym stopniem zaawansowania technologicznego.

Odpowiedni dobór aparatu słuchowego jest bardzo istotny dla codziennego komfortu użytkowania, dlatego warto wybrać dobrą poradnię, w której przeszkoleni specjaliści nie tylko przeprowadzą profesjonalne badanie słuchu, ale także pomogą w wyborze najbardziej odpowiedniego rozwiązania. Pierwsza wizyta w takich poradniach jest zazwyczaj bezpłatna, a na wybrany aparat słuchowy można uzyskać dofinansowanie z Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ) oraz Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON).

Prawidłowe dbanie o słuch

Niedosłuch może być wrodzony lub nabyty. Na wady wrodzone nie mamy wpływu, jednak nabytego ubytku słuchu można uniknąć, dbając o słuch w odpowiedni sposób. W tym celu należy unikać miejsc, w których natężenie hałasu jest znaczne, a także nadużywania słuchawek dokanałowych, gdyż mają one negatywny wpływ na nasze uszy. Jeśli musimy przebywać w hałaśliwych pomieszczeniach, dobrze jest stosować ochronniki słuchu – na przykład nauszniki przeciwhałasowe, odpowiednie do pracy w miejscach, w których panuje hałas, czyli między innymi przy maszynach wytwarzających charakterystyczne dźwięki o dużym natężeniu. Bardziej dyskretnymi ochronnikami są wkładki przeciwhałasowe, które można stosować, przebywając w klubach muzycznych bądź podczas koncertów. Zarówno jeden, jak i drugi rodzaj ochronników można kupić w placówkach specjalizujących się w diagnozowaniu i leczeniu niedosłuchu. Na co dzień nie warto także przesadzać z decybelami, oglądając telewizję lub słuchając radia – najlepiej zadowolić się najmniejszą słyszalną głośnością.

Kiedy wykonać badanie słuchu

Ponieważ niedosłuch jest zaburzeniem rozwijającym się przez długi czas, a jego pierwsze symptomy są często niedostrzegalne bądź marginalizowane, warto wiedzieć, w jakich sytuacjach należy zgłosić się po pomoc i wykonać badanie słuchu. Naszą uwagę powinny zwrócić problemy w zakresie:

  • rozumienia mowy innych osób, nawet jeśli dotyczą one tylko określonej grupy rozmówców, jak kobiety i dzieci;
  • trudności w prowadzeniu rozmowy w gwarnym pomieszczeniu;
  • porozumiewania się przez telefon;
  • usłyszenia dźwięków do niedawna słyszalnych, co objawia się głośniejszym ustawianiem odbiorników radiowych i telewizyjnych;
  • skupienia uwagi na rozmowie.

Opisane problemy ze słuchem mogą być pierwszymi symptomami rozwijającego się niedosłuchu i powinny zwrócić naszą uwagę, a także zmobilizować do wizyty u specjalisty. Dodatkowo przy problemach tych mogą pojawić się szumy w uszach oraz zawroty głowy, a przy głębokim niedosłuchu – także ogólna dezorientacja.

Niedosłuch jest dość powszechnym schorzeniem, powiązanym z naturalnymi procesami zachodzącymi w ludzkim organizmie. W związku z tym problem ten nie powinien być wstydliwy czy też tabuizowany. Na szczęście w obecnych czasach jest to kłopot, z którym stosunkowo łatwo sobie poradzić. Duży wybór aparatów słuchowych na rynku daje możliwość dopasowania najbardziej odpowiedniego dla siebie rozwiązania, dzięki czemu możemy się cieszyć sprawnym słuchem przez długie lata.

Komentarze (2)

  • MAGDALENA

    9 lipca 2018 at 15:16

    Witam mam 46 lat od urodzenia wadę rozszczep wargi i podniebienia, częste nawracające infekcje zatok i katary,od lutego po przebyciu dużej infekcji cierpię na niedosłuch lewego ucha, w prawym mam perforację błony bębenkowej. Jest to dla mnie strasznie uciążliwe, najbardziej jak nie słysze osoby do mnie mówiącej…Jak mam sobie pomóc?

    • nadmino

      9 lipca 2018 at 16:41

      Pani Magdaleno,

      wszystkie niezbędne informacje uzyska Pani pod numerem telefonu naszej infolinii: +48 (42) 298 55 55. Mamy nadzieję, iż znajdzie się rozwiązanie na Pani problemy.

      Pozdrawiamy.

Bernafon Viron 9

Pierwszy aparat słuchowy True Environment Processing firmy Bernafon pozwala użytkownikom zanurzyć się w naturalnym środowisku dźwiękowym i doświadczać dźwięków, które lepiej oddają rzeczywistość. Aparaty polecane ze względu na:

Dźwięk

Mowa

Komfort słyszenia

Styl

Czytaj więcej Bernafon Viron 9